Euskal Herriko txoko guztietan, Ihauteriak edo Inauteriak abestien, dantzen, musikaren eta antzerkiaren bidez ospatzen dira. Neguaren amaiera eta udaberriaren etorrera ospatzen duen festa tradizional sakon errotua da, komunitateak giro alai batean biltzen dituena.
Pertsonaia Enblematikoak
Ihauteriak hainbat sinbolo eta ohitura islatzen dituzten pertsonaiez beteta daude:
- Hartza (otsoila): Neguko loaldia eta udaberria ordezkatzen ditu. Herriko gazteek zarata egiten dute esnatzeko eta neguaren amaiera markatzeko.
- Joaldunak: Bildots-larruz jantzita, txapel puntaduna eta soinean ezkilak eramanez, makil batekin airea jotzen dute espiritu txarrak uxatzeko.
- Zanpantzar: Aurreko urteko gehiegikeriak eta zoritxarrak irudikatzen ditu. Herriko gazteek erruduntzat jotzen dute, eta herriko plazan erretzen dute urte zaharrari amaiera emateko.
Joaldunak Hendaian (Lapurdi)
Zanpantzar Baionan (Lapurdi)
Probintzien araberako ospakizun bereziak
Iparraldeko probintzietan
Lapurdi
- Inauteriak bi fasetan ospatzen dira:
- Etxez etxe/Kaskarotak: Herriko gazteek etxez etxe kantatu eta dantzatzen dute, janaria eta edaria trukean jasotzeko.
- Inauterien eguna: Herrian ospatzen den festa handia.
Baxe Nafarroa
- Libertimendua: Kale-antzerki ikuskizuna, non aktoreek, musikariek eta dantzariek herriko eta uneko gertakarien satira egiten duten.
Libertimendua Bidarraien, 2022ko Otsailaren 6an. (Argazkia Bob Edme)
Xiberoa
- Maskarada: Urtero, herri bat aukeratzen da igandeetan inguruko herrietan antzeztuko den maskarada antolatzeko. Parte-hartzaileak pertsonaia tradizional gisa mozorrotzen dira eta dantza eta kantu artean umorezko kritika soziala egiten dute.
Hegoaldeko probintzietan
Bizkaia
- Mundakako eta Bilboko Inauteriak dira ezagunenak. Mundakan, herritarrak Atorrak (zapi gorria eta arropa zuria) eta Lamiak (mitologiako izakiak) gisa mozorrotzen dira. Bilbon, desfile handi bat antolatzen da, karroz eta ikuskizun satirikoz betea.
Mundakako Lamiak
Gipuzkoa
- Tolosako Inauteriak Euskal Herriko animatuenetakoak dira. Egun batzuk iraun ohi dute, eta herria festa erraldoi batean bilakatzen da, desfile, kontzertu eta maskaradekin.
Nafarroa
- Lantzeko eta Miel Otxin pertsonaia mitikoa: Lantzen, bandolero bat irudikatzen duen erraldoia atxilotu, epaitu eta herriko plazan erretzen dute. Neguko espiritu txarren irudikapena da.
Araba
- Aguraingo inauteriak kale-antzerki eta dantza tradizionalek markatzen dituzte. Herritarren artean, urteko albiste eta gertaerak satira bidez irudikatzen dira.
